Tajemnice Oleju Palmowego - Don't Be Cruel #4

Coraz więcej ludzi chce być świadomymi konsumentami. Przegląda etykiety na produktach, sprawdza ich kaloryczność, a nawet patrzy na ostatnie cyfry kodu kreskowego, upewniając się, że wspiera Polski Produkt. Niemal każdy spotkał się nie raz z różnymi informacjami o oleju palmowym, zaczynając od tego, że jest szkodliwym składnikiem Nutelii, kończąc na tym, że jest cennym źródłem kwasów nienasyconych.

W obecnej erze przesycenia informacjami, trudno znaleźć obiektywne wiadomości na szukane tematy. Dlatego w tym artykule znajdują się wyłącznie fakty o oleju palmowym..

Olej palmowy powszechnie spotykany jest w przemyśle spożywczym i kosmetycznym.

Pozyskiwany jest z owoców olejowca gwinejskiego, znanego pod popularną nazwą palmy olejowej. Plantacje tych roślin występują w strefach tropikalnych, ciągnących się od Azji Południowo-Wschodniej, Afryki do Ameryki Południowej. Indonezja i Malezja są krajami przodującymi w eksporcie oleju palmowego. Ponad 85% wszystkich światowych zasobów jest pozyskiwane w tych państwach. Jest to bardzo ważny element tamtejszej gospodarki, tworzący ponad 4,5 mln miejsc pracy.

W 2013 r. Francuscy deputowani dyskutowali nad wprowadzeniem projektu ,,Podatku od Nutelii’’. W domyśle było objęcie oleju palmowego dodatkowym podatkiem w wysokości 300%. Założeniem deputowanych było polepszenie zdrowia Francuzów, a co za tym idzie zmniejszenia opłat na zdrowie publiczne.

Kolejną kwestią popularyzacji oleju palmowego jest jego zadziwiająca produktywność, stawiana wyżej od innych roślin oleistych. Ich wydajność wynosząca 4,2 tony/ha/rok jest około czterokrotnie wyższa niż wydajność innych upraw roślin oleistych. Olej palmowy charakteryzuje się też najniższymi kosztami produkcji. Wszystko to powoduje, że obecnie jest on najczęściej wytwarzanym olejem roślinnym na świecie.

Niestety skala tego zjawiska stwarza wiele problemów środowiskowych i etycznych. Wśród problemów tych wymienia się m.in.: usuwanie wielkich obszarów lasów deszczowych w strefie tropikalnej, osuszanie mokradeł, negatywne oddziaływanie powstających przy jego produkcji ścieków na ekosystemy wodne i lądowe, konflikty społeczne wynikające z praw związanych z własnością gruntów czy ograniczanie dostępu lokalnej ludności do zasobów środowiska. Jednak z drugiej strony plantacje olejowca gwinejskiego są ważnym elementem rozwoju wielu krajów położonych w strefie tropikalnej, a ich zakładanie sprzyja rozwojowi obszarów wiejskich i zapewnia pracę lokalnej ludności.

Jednym z pozytywnych wpływów konsumenckich jest ich oddziaływanie na producenta. Przykładem takiego działania był podjęty w 2018 r. sprzeciw internautów odnośnie używania w chipsach Lay’s oleju palmowego. Jak wiadomo producenci niechętnie zmieniają skład swoich produktów, wiąże się to najczęściej z dodatkowymi kosztami produkcji jak i z czasem jaki firma musi poświęcić na zmianę składu. Jednak jak się okazało decyzje konsumenckie w 2019 r. zadecydowały, że marka Lay’s zaprzestała smażenia swoich chipsów na oleju palmowym. W pierwszej kontroli UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) przeprowadzonym w tym zakresie, okazało się, że to nie pierwszy produkt, którego skład różni się od w zależności od kraju.

Zakładanie plantacji palmy olejowej uznaje się za główną przyczynę wylesień w Azji Południowo-Wschodniej. Ponieważ zasięg olejowca gwinejskiego ogranicza się do wilgotnych obszarów tropikalnych, najczęściej odbywa się to kosztem terenów zajmowanych przez okołorównikowe lasy deszczowe. Indonezja (największy producent oleju palmowego) na początku XX w. była prawie w całości pokryta lasem, jej lesistość wynosiła około 99%. W wyniku prowadzonych od lat 70. intensywnych wylesień, jej lesistość spadła do 49,8% w 2015 r.

Trudno jest dokładnie określić w jakim stopniu bezpośrednią przyczyną wylesiania jest produkcja oleju palmowego. Niektóre tereny wylesiane są z innych powodów, a następnie przeznaczane na plantacje, co może być błędnie identyfikowane.

Wydaje się, że ekspansja plantacji olejowca gwinejskiego w nadchodzących dekadach jest nieunikniona, bowiem ze względu na rosnącą liczbę ludności, tylko olej palmowy ma potencjał do sprostania coraz wyższemu zapotrzebowaniu na żywność i energię.

Jedną z odpowiedzi na problemy ekspansji rolnictwa są próby zwiększenia wydajności roślin uprawnych.

Aby ograniczyć negatywny wpływ na środowisko, zakładanie nowych plantacji dostarczających oleju palmowego powinno odbywać się więc przede wszystkim na gruntach zdegradowanych, pozbawionych lasu. Dostępność tego typu terenów, nadających się do założenia plantacji, jest na tyle duża, że pozwoliłaby znacząco zwiększyć produkcję oleju bez konieczności dalszych wylesień.

Ważnym czynnikiem, który może wpłynąć na ograniczenie ekspansji plantacji są decyzje konsumentów. Wybierając produkty nie zawierające oleju palmowego, konsumenci mogą bowiem kształtować popyt i wpływać na zmniejszenie zapotrzebowania na ten surowiec.

Jak możesz DZIAŁAĆ?

1. Czytaj etykiety na opakowaniach przed zakupem w sklepie, zwróć szczególną uwagę na rodzaj oleju palmowego, który znajduje się w produkcie.
2. Porozmawiaj z rodziną i znajomymi. Być może Twoje najbliższe otocznie nie jest świadome problemu?
3. Zrównoważone pozyskiwanie zasób, czyli klucz do sukcesu. Dowiedz się więcej o certyfikacie RSPO: http://rspo.pl/

Dziękujemy za uwagę 

Kampania Społeczna powstała we współpracy z Grupą Mosaic. 

Bardzo dziękujemy Annie Plaszczyk z Fundacji Viva! Akcja Dla Zwierząt, z którą miałyśmy przyjemność przeprowadzić wywiad.

Autorką tekstu jest Zuzanna Słobodzian.

Wypatrujcie kolejnych artykułów Kampanii "Don't Be Cruel" już wkrótce!